Caqliga macmalka ah (AI – Artificial Intelligence) waa mid ka mid ah horumarka ugu weyn ee casriga ah. Waa awoodda uu leeyahay kombiyuutarka ama nidaam digital ah oo uu wax u fahmo, u barto, go’aanno u gaaro, ama xitaa uga falceliyo xaalado u eg sida bani’aadamku u fikiro ama u dhaqmo. AI ma aha wax cusub marka loo eego aasaaskiisa, balse waxa uu si dhab ah u horumaray sannadihii ugu dambeeyay, taas oo suurtagelisay in uu nolosheenna ku yeesho saameyn toos ah iyo mid dadban.
AI waxa uu leeyahay qaybo badan oo kala duwan sida barashada mashiinka (machine learning), garashada sawirrada iyo codadka (image and voice recognition), iyo nidaamyada caqliga leh ee go’aan qaadashada. Teknolojiyadani waxay si xawli ah u beddeshay qaabka ay u shaqeeyaan shirkadaha, hay’adaha dowliga ah, iyo xitaa qofka caadiga ah ee isticmaalaya internet-ka.
Mid ka mid ah meelaha ugu horreeya ee AI uu saameynta weyn ku yeeshay waa adeegyada online-ka. Markaad booqato mareegaha internet-ka, waxaad ogaaneysaa in xayeysiisyada aad arkayso ay si gaar ah kuugu talagal yihiin. Tani waxay sabab u tahay AI oo bartay doorbidkaaga iyo waxyaabaha aad xiiseyso, kadibna kuu soo bandhigaya xayeysiin ku saleysan xogtaas. Tusaale ahaan, haddii aad raadisay alaab isboorti ah, waxaa suurtagal ah inaad aragto xayeysiin la xiriirta kabo ciyaareed ama agab kale oo la mid ah, taas oo muujinaysa awoodda AI ee fahamka dabeecadaha dadka.
Sidoo kale, codsiyada caanka ah sida Google Assistant, Siri, iyo Alexa waxay ku shaqeeyaan AI. Waxay kuu fududeeyaan inaad jadwalkaaga maamusho, cimilada ka ogaato, muusig dhageysato, ama xitaa aad fariin u sheegto iyaga oo sameynaya shaqooyinkaaga adigoon wax taabanin. Qofkii aan horay ugu fikirin in codkiisa uu amri karo qalab digital ah maanta waxa uu u arkaa wax caadi ah – waana mid ka mid ah isbeddelada nololeed ee AI keenay.
Dhinaca caafimaadka, AI wuxuu bilaabay inuu noqdo gacan-yare muhiim u ah dhaqaatiirta. Waxaa jira barnaamijyo awood u leh inay baaritaan ku sameeyaan raajada (x-ray), sawirrada caafimaadka, ama xogaha bukaannada si ay u ogaadaan cudurro sida kansarka, sonkorowga, ama xanuunnada wadnaha. AI ma aha badelka dhaqaatiirta balse waa caawiye dadaalkooda sahlaya. Waxaa la ogaaday in AI uu si sax ah u garan karo cudurro qaar ka badan inta bini’aadamku fahmi karo, taas oo daryeelka caafimaad ka dhigtay mid horumar badan leh.
Meel kale oo AI wax ka beddelay waa gaadiidka. Gaariga iskiis u wada (self-driving car) waa tusaalaha ugu sarreeya ee awoodda AI. Iyadoo aan qof wadayaal ah jirin, gaarigaasi waxa uu fahmi karaa jidka, calaamadaha taraafikada, xitaa waxa uu dareemi karaa wax kasta oo halis ah sida baabuur kale ama dad maraya waddada. In kasta oo weli ay jiraan caqabado dhanka sharciyada ah iyo su’aalo la xiriira badbaadada, haddana horumarka laga gaaray arrintan waa mid laga yaabo in mustaqbalka dhow uu si weyn u saameeyo noloshayada.
Xagga waxbarashada, AI waxa uu fursad weyn siiyay ardayda iyo macallimiinta. Waxaa jira barnaamijyo wax-barasho oo ku saleysan AI kuwaas oo fahmaya heerka ardaygu joogo, kadibna la jaanqaadaya baahiyihiisa si uu u fahmo si wanaagsan. Ardaydu waxay helayaan talooyin gaar ah, su’aalo la habeeyay, iyo dhisidda xirfadaha ay u baahan yihiin. Tani waxay ka dhigtay waxbarashada mid gaar ah, la habeyn karo, oo hufan.
Sidoo kale, ganacsiyada ayaa aad u isticmaalaya AI si ay u horumariyaan adeeggooda iyo wax soo saarkooda. Tusaale ahaan, shirkadaha waaweyn waxay adeegsadaan AI si ay u falanqeeyaan xogta macaamiisha, una ogaadaan waxa ay rabaan, sidoo kalena u saadaaliyaan isbeddelka suuqa. Tani waxay siineysaa ganacsatada awood ay ku gaaraan go’aanno istaraatiji ah oo degdeg ah, taasoo sare u qaadaysa tartankooda.
Dhanka bulshada, AI wuxuu saamayn ku yeeshay xitaa xiriirka bulshada. Algoritham-yada ka shaqeeya baraha bulshada sida Facebook, TikTok, iyo YouTube waxay si joogto ah u falanqeeyaan waxa aad daawato ama la falgasho, kadibna waxay kuu soo bandhigaan muuqaallo ama qoraallo kale oo la mid ah. Inkastoo ay tani dadka ka dhigto kuwo xiiseynaya waxa ay arkaan, haddana mararka qaar waxay keentaa in dadku aysan helin aragtiyo cusub oo kala duwan.
In kasta oo AI uu yahay aalad weyn oo nolosha casriga ah horumarinaysa, haddana waxaa jira dood ka dhalatay saamaynta mustaqbalka ee uu yeelan karo. Dad badan waxay ka baqayaan in shaqooyin badan ay lumi doonaan maadaama mashiinnada iyo barnaamijyada AI ay sameyn karaan hawlaha dadku horay u qaban jireen. Tusaale ahaan, shirkado badan ayaa bilaabay in ay isticmaalaan AI si ay u sameeyaan adeegyada macaamiisha halkii ay ka shaqaaleysan lahaayeen dad badan. Tani waxay abuurtay cabsi ku saabsan shaqo la’aan, inkastoo kuwo kale ay qabaan in AI uu abuuri doono shaqooyin cusub oo u baahan xirfado gaar ah.
Dood kale oo muhiim ah waxay la xiriirtaa akhlaaqda iyo ilaalinta xogta. Maadaama AI uu ku shaqeeyo xog badan, waxaa muhiim ah in la sugo sida xogahaas loo adeegsado iyo cidda gacanta ku haysa. Waxaa la isweydiinayaa: yaa leh mas’uuliyadda haddii AI uu sameeyo khalad weyn? Maxaa lagu kala ogaanayaa go’aan sax ah iyo mid eex ah?
Gebogebadii, AI waa hal-abuur cusub oo leh awood weyn oo nolosha dadkeena wax badan ka beddeli kara. Waxaa muhiim ah in la fahmo awoodiisa, la ilaaliyo akhlaaqda adeegsigiisa, isla markaana loo adeegsado si waxtar iyo mas’uuliyad leh. Caqliga macmalka ah wuxuu leeyahay fursado aan la koobi karin, balse sidoo kale wuxuu u baahan yahay xeerar iyo faham guud si loo hubiyo in uu wax ku kordhiyo aadanaha halkii uu caqabad ku noqon lahaa. AI waa aalad, iyo sida aan u adeegsaneyno ayaa go’aamin doonta inuu noqdo iftiin horumar keena ama mugdi dhibaato abuura.
